Herman Paul: Secularisatie - een kleine geschiedenis van een groot verhaal

Wat is secularisatie? Is het een historisch proces van religieuze verandering? Een omstreden theorie waarmee sociologen proberen zulke verandering te verklaren? Of een groot verhaal dat in de media voortdurend opduikt, als 'ouderwetse' religieuze praktijken het nieuws halen? 'Voor het eerst is het zover: Nederland telt meer ongelovigen dan gelovigen', kopte Trouw in 2015. Zeventien procent van de Nederlanders gelooft in God, zo bleek uit onderzoek, en 25 procent onderschrijft de stelling 'er bestaat geen God of hogere macht of kracht'. Trouw en andere media duidden deze cijfers als uitkomst van een lange ontwikkeling. Geloof boert in dit land achteruit, zoals religie in moderne samenlevingen überhaupt niet zoveel kansen heeft.
Secularisatie is de naam van dit clichébeeld over religie in het moderne Westen. Secularisatie is een groot verhaal van religieuze achteruitgang. Het is het verhaal dat journalisten en religieuze leiders vertellen als zij geconfronteerd worden met kerksluiting, afnemende invloed van priesters, dominees, rabbijnen en imams, en de marginalisering van confessionele partijen in de Tweede Kamer. Het is ook het verhaal dat gewone mensen vertellen als zij uitleggen waarom zij niet meer in God geloven, de kerk de rug toegekeerd hebben of de moskee verlaten. Godsdienstwetenschappers plaatsen vraagtekens bij dit grote verhaal.

Religie is allesbehalve marginaal, zelfs al gaat in Nederland slechts een minderheid naar de kerk. Was secularisatie vijftig jaar geleden een academisch modewoord, tegenwoordig spreken wetenschappers liever over 'postseculiere' samenlevingen. In 'Secularisatie. Een kleine geschiedenis van een groot verhaal' gaat Herman Paul de opkomst, achtergronden en lotgevallen van secularisatie na. Het boek bespreekt voorbeelden uit allerlei landen en religieuze tradities en zet zowel gelovigen als ongelovigen aan het denken.

Tot slot werpt het boek de vraag op hoe plausibel grote verhalen van secularisatie zijn in het licht van eigentijdse debatten over 'de terugkeer van religie'. Heeft secularisatie haar tijd gehad?
 

Uitg. Amsterdam University Press - juni 2017